صفحه نخست . مقاله‌های علمی . تاریخچه سفر به فضا . گزارش تصویری: کاوشهای فضایی شوروی سابق در قمر زمین، ماه

این مطلب تا کنون ۱۵۲۱۳ بار خوانده شده است

مأموریتهای فضایی اتحاد جماهیر شوروی سابق به مقصد ماه و سایر سیارات منظومه شمسی غالباً فراموش شده، تبلیغاتی روی آنها صورت نمی‌گیرد و تصاویر ارسال شده از آن مأموریتها نیز نایاب است. این شد که دانش فضایی تصمیم گرفت تصاویر موجود این مأموریتها را جمع‌آوری و در غالب یک گزارش تصویری منتشر نماید.

لونا-۱۶ (Luna-16)، عکاسی در تاریکی

در بیستم سپتامبر ۱۹۷۰، لونا-۱۶ با تجهیزات کامل در دریای فرتیلیتی (لفظ دریا به دلیل تصورات قدیمی بشر از مناطق تیره رنگ سطح ماه به کار می‌رود) فرود آمد تا علاوه بر نمونه‌برداری از سطح این همسایه نقره‌فام، تصاویری نیز از شب ماه تهیه و برای زمینیان ارمغان آورد. نورافکنهای لونا-۱۶ کار نکردند و بنابراین گزارش شده که تصاویر پانورامای تهیه شده توسط این ماه‌نشین که هیچگاه منتشر نشدند، تنها حاوی برخی نقاط روشن حاصل بازتاب نور زمین در زمینه‌ای کاملاً سیاه بوده‌اند.

تصویر فوق ۱۰۱ گرم نمونه سنگ و ماسه جمع‌آوری شده از سطح ماه را نشان می‌دهد که توسط لونا-۱۶ به زمین آورده شد.

لونا-۱۹ (Luna-19)

این کاوشگر فضایی سنگین وزن در واقع برای مطالعه گرانش و میدان مغناطیسی ماه عازم تنها قمر سیاره زمین شده بود. مدار بسیار کم ارتفاعی که برای داده‌برداریهای این کاوشگر در نظر گرفته شده بود، باعث شد تصاویر بسیار زیبایی ارمغان این سفر اکتشافی باشد. در سوم اکتبر ۱۹۷۱، لونا-۱۹ وارد مداری به ارتفاع تنها ۱۰۰ کیلومتر شد و ۵ تصویر پانورامی بی‌نظیر در حین پرواز بر فراز ماه برداشت. دوربینها از نوع "چشم ماهی" (Fish-Eye)بود که افق تا افق را در یک شات می‌گرفت. دوربینها ۴ فریم پانوراما در هر ثانیه برداشت می‌کردند.

تصاویر بسیار اندکی از این مأموریت منتشر شده است و بهترین آنها همین تصویری است   که ملاحظه می‌کنید. حدس زده می‌شود که دوربین در زمان برداشت این تصویر ۴۵ درجه با افق زاویه داشته است.

پس از لونا-۱۹ چهار مأموریت موفق دیگر از سری برنامه‌های فضایی لونا با نامهای لونا-۲۰، لونا-۲۱، لونا-۲۲ و لونا-۲۴ نیز تصاویر، داده‌ها و نمونه‌های بسیار باارزشی از سطح ماه به زمین ارسال کردند.

کاوشگر فضایی زُند-8 (Zond-8) تصاویری با کیفیت و از فاصله نزدیک به ارمغان آورد

در ۲۴ اکتبر ۱۹۷۰ فضاپیمای زند-۸ که به مقصد ماه، زمین را ترک کرده بود با تصاویر بسیار باکیفیتی که برخی از آنها از فاصله نزدیکی حدود ۱۳۵۰ کیلومتر برداشته شده بود، به خانه آبی رنگ خود بازگشت. این رویداد تنها سه ماه پس از فرود اولین بشر بر سطح ماه از کشور آمریکا بود. هرچند نیل آرمسترانگ قدم خود بر سطح ماه را متعلق به بشریت دانسته بود، اما رقابت فضایی همچنان ادامه داشت.عکسهای برداشته شده توسط زُند-۸ را می توان در دو دسته‌بندی جای داد. در دسته نخست ۲۰ تصویر از ماه کامل  و در دسته دوم ۷۸ تصویر از سطح ماه وجود دارد. در تصاویر دسته دوم ۱۷ فریم شاهد حضور زمین در پس زمینه بودند.

از نگاتیوهای دریافتی پس از رسیدن به زمین تصاویر دیجیتالی با کیفیت 6000 در 8000 پیکسل تهیه شد. جزئیات برخی از تصاویر در آن زمان باورنکردنی بود.

زُند-۷ (Zond-7)، اولین تصویر رنگی روسها از ماه

کاوشگر فضایی زُند-۷ در نهم آگوست ۱۹۶۹ از مدار ماه، تصویر رنگی زیبایی از زمین  تهیه کرد و در یازدهم آگوست و در دو مرحله از سطح ماه عکاسی نمود. تصاویر هم رنگی و هم سیاه و سفید بودند. در این تصاویر می توان پیشرفت قابل ملاحظه در ساخت دوربینهای عکاسی فضایی و علم سنجش از راه دور را مشاهده نمود.
 

کاوشگر فضایی زُند-6 (Zond-6)

 زُند-۶ در تاریخ ۱۴ نوامبر ۱۹۶۸ به دور ماه چرخید، عکاسی کرد و به سمت زمین بازگشت. دوربین AFA-BAM این فضاپیما مجهز به یک عدسی شیئی ۴۰۰ میلیمتری بود و قادر به تولید تصاویری به اابعاد ۱۳ در ۱۸ سانتیمتر بود. تصاویر زُند-۶ در دو مرحله انجام شد. در مرحله اول ۱۱۱ فریم تصویر از فاصله ۹۲۹۰ تا ۶۸۴۳ کیلومتری و در مرحله دوم ۵۸ فریم تصویر از فاصله ۲۶۶۰ تا ۲۴۳۰ کیلومتری سطح ماه برداشته شد.

زُند-۶ در راه برگشت به خانه با اشکال مواجه شد و بنابراین فرود سختی را تجربه کرد. برخورد سخت این فضاپیما با زمین باعث باز شدن درب محفظه فیلم گردید، اما در کمال ناباوری ۵۲ تصویر با کمی مشکلات نوردیدگی بازیابی شد. دانشمندان روسی با کمک همین تعداد تصاویر بازیافتی، تصویر موزاییکی با کیفیتی از سطح ماه تهیه کردند. کیفیت پایین تصویری که ملاحظه می‌کنید ربطی به نوردیدگی فیلمها در لحظه برخورد کاوشگر با سطح زمین ندارد و مربوط به کیفیت پایین چاپ تصویر در آن زمان می باشد.

زُند-۵ (Zond-5)، اولین بازگشت یک کاوشگر فضایی به زمین

در هجده سپتامبر ۱۹۶۸، زُند-۵ برای اولین بار مسیر رفت و برگشت به ماه را امتحان کرد. دوربینهای نصب شده بر کاوشگرهای زُند-۵ تا زُند-۸ توسط تیم زمین شناسی و کارتوگرافی دانشگاه ایالتی مسکو طراحی شده بود. بسیاری از این تصاویر توسط همین تیم بررسی و آنالیز شد.
زُند-۵ موفق شد در مسیر بازگشت و از فاصله ۹۰ هزار کیلومتری زمین تصویر زیبایی از سیاره آبی تهیه کند. برای تصویربرداری از ماه در مسیر رفت نیز برنامه‌ریزی شده بود که به دلیل خرابی سیستم تنظیم وضعیت کاوشگر محقق نگردید.

لونا-۱۳ (Luna-13)، دومین فرود بر سطح ماه

در ۲۴ دسامبر ۱۹۶۶ سطح نشین لونا-۱۳ برای دومین بار پرچم اتحاد جماهیر شوروی سابق را بر سطح ماه فرود آورد. در طول مدتی که این کاوشگر مشغول خدمت بود، چندین تصویر پانوراما به زمین مخابره نمود.

لونا-۱۲ (Luna-12)، عکاس مدارگرد

در ۲۵ اکتبر ۱۹۶۶ لونا-۱۲ در حالی وارد مداری به دور ماه شد که دو دوربین تصویربرداری مشابه آنچه زوند-۳ داشت، با خود حمل می‌کرد. لونا-۱۲ اولین مدارگرد فضایی شوروی سابق بود که تصاویری با نمای نزدیک از سطح ماه به زمین مخابره نمود. اما تصاویر بسیار اندکی از این مأموریت منتشر شده است.
 

لونا-۹ (Luna-9)، اولین فرود موفق و اولین تصویر پانوراما از سطح ماه

در سوم فوریه ۱۹۶۶ لونا-۹ نام خود را به عنوان اولین فضاپیمایی که بر سطح ماه فرود آمد، ثبت کرد. لونا-۹ در طی دو روز بعد سه تصویر پانورامای ۳۶۰ درجه تهیه و به زمین مخابره نمود.تصاویر به صورت سیگنالهای ویدئویی روی موج FMبه زمین مخابره شد. کیفیت تصاویر ارسالی تقریباً معادل ۵۰۰ پیکسل بر خط داده ویدئویی بود.

عکس فوق بخشی از تصویر پانورامای شماره دو است که توسط رصدخانه رادیویی جودرل بنک واقع در انگلستان دریافت شده بود.

مأموریت زُند-۳ (Zond-3)، دومین تصویر از پشت ماه

در بیست جولای ۱۹۶۵ یعنی ۶ سال پس از نخستین بازدید بشر از پس رخ ماه، کاوشگر فضایی زُند-۳ بار دیگر تصویری از آن طرف ناپیدای ماه گرفت. فاصله زمانی شش ساله باعث شده بود که فناوری جدیدتری به خدمت گرفته شود و این یعنی تصویری واضحتر و با کیفیت تر.

دوربین تصویربرداری زُند-۳  توسط ای اس سولیوانوف و تیم همراهش در موسسه مهندسی تجهیزات فضایی طراحی و ساخته شده بود. فضاپیمای زُند-۳ در مجموع ۲۹ فریم تصویر برداشت که فریم بیست و پنجم هیچگاه مخابره نشد. تمام تصاویر ابتدا با دقت تفکیک ۶۷ خط (بر اساس سیستم ارسال تصاویر تلویزیونی در آن زمان) ارسال و چاپ گردید. سپس تصاویر مناسب انتخاب و مجدداً با دقت تفکیک ۱۱۰۰ خط ارسال  شد.

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره ماه مقالات زیر را نیز مطالعه فرمایید:
       ... ثبت صدمین انفجار بر سطح ماه
       ... ماه، فسيلی بزرگ در فضا
       ... شهاب‌سنگهای مهاجم 
       ... اسمارت-1 خود را وقف دانش بشری کرد 
       ... احتمال دارد نسخه اصلی فیلم فرود انسان بر ماه گم شده باشد 
       ... سلن، كاوشگر سامورايی‌ها‌ برای تفتيش در ماه
       ... طوفان در ماه 
       ... چاندرايان-1، اولين كاوشگر فضايی هندوستان خواهد شد

سایر گزارشات تصویری در "دانش فضایی":
       ... گزارش تصویری: آینده فعالیتهای فضایی بشر

. شهرام يزدان‌پناه، پژوهشگر علوم و فناوری فضايی .

آخرین مطالب منتشر شده در دانش فضایی زندگی بر فراز اتمسفر زمین از تاریکی سه‌روزه تا پایان جهان٬ (کافه فضایی هشتم) بررسی انقراض جهان در آسمان شب همه چیز درباره فرازمینی‌ها٬ (کافه فضایی هفتم) سه روز تاریکی؟ پرش از مرز فضا آن مرد آمد!

چند مطلب تصادفی از دانش فضایی کتاب: نخستین‌های فضانوردی همراه با حوادث فضایی آمد ایمیلی از فضا ماهواره رصد از دیدگاه مهندسی فضایی ابزار علمی كاوشگر كاسینی احتمال دارد نسخه اصلی فیلم فرود انسان بر ماه گم شده باشد خورشید، مهر فروزان سفري براي نديدن مرزها

::  جواد اصغری  :: با تشکر از مطالب منحصر به فردتان خیلی دوست داشتم در مورد فعالیت های شوروری سابق در عرصه فضا بدانم ولی در هر منبعی فقط از ایالات متحده اسم برده شده بود و فکر می کردم که شوروی به واقع هیچ کاری انجام نداده